शिक्षण चार भिंतीच्या पलीकडले

१)शिरीष उमरे, नवी मुंबई.

आयुष्यात पहीली नोकरी मिळाली टाटा ग्रुप कंपनी मधे... पहीलाच दिवस आणि एचआर हेड नी सांगितलेली गोष्ट आजही कानात गुंजते ...अठ्ठाविस वर्षानंतरही...

ते म्हणाले की आतापर्यंत शिकण्यासाठी तुम्हाला पैसे द्यावे लागायचे. आता शिकण्यासाठी तुम्हाला पैसे मिळणार आहेत. ह्या शिक्षणाचा फायदा स्वत:साठी, कुटुंबासाठी, समाजासाठी, देशासाठी व कंपनीसाठी करा. फार महत्वाची शिकवण बोलुन गेले...

खरे शिक्षण सुरु होते ते शाळा पुस्तके सुटल्यावर... जीवनाच्या ह्या प्रवासात शेवटपर्यंत आपण शिकत असतो. समाज शिकवतो प्रत्येक मिनीटाला... ह्या चार भिंती च्या पलिकडल्या शिक्षणात व शाळेच्या शिक्षणात फरक हा च की शाळेत पहीले शिकतो व मग परिक्षा द्यावी लागते पण इथे सगळे उलटे ! पहीले परिक्षा आणि मग त्यातुन शिकणे !!

ह्या शिक्षणात काही वेळा तुमची इच्छा असो वा नसो, शिकावेच लागते तर कधी कधी तुम्ही खुप आनंद घेऊन शिकता...

ह्या शिक्षणामुळे आपण प्रगल्भ होतो. जबाबगारी घेतो. इतरांसाठी जगायला शिकतो ...
खरय ना ?
*=============================*

२)किरण पवार,औरंगाबाद.
   
                   रस्त्यांवर जिकडे तिकडे हाहाकार माजला होता. भयानक पुराच्या ओघाने प्रत्येकजण चलबिचल होऊन चेन्नईतल्या रेल्वे स्टेशनच्या बाहेरील रस्त्यांवरून वाट दिसेल तिकडे धावत सुटला होता. वाराही अफाट होता. आणि एक मुलगा शांत एका आडोशाला ऊभा राहून हे सर्व पाहत होता. त्याच्या मनात प्रचंड कोलाहल चालू होता तो म्हणजे, आता परतायच कसं....? कारण त्याने आयुष्यात प्रथम घराबाहेर पाऊल ठेवलं होतं. तो पळून आला होता. चेन्नई शहरातले गल्लीबोळ नी अनेक कंपन्या दोन दिवसात पूर्ण धुंडाळल्या त्याने वरून इंग्लिशही चांगली होती आणि हाती डीग्रीही होती. पण अंदाज अथवा याआधी जगाशी पुस्तके सोडून अर्थार्थी संबंध आलेला नव्हता. स्वत:चा जिव विनाकारण घाबरा होणं आणि चारभिंतीपल्याड डोकावल्यास थेट अनोळखी जगात कोण आपलसं करून घेणारं होतं. असो पण अशा पळून जाण्याने जगाशी तो पुरता परिचीत होऊन घरी परतला हे महत्वाचं. प्रॅक्टिकल जगायला शिकण म्हणजे थोडक्यात चार भिंतीपल्याड जाऊन शिकणं असतं.
*===========================*

३)मनोज वडे ,पंढरपूर.
           बाबासाहेबानी सांगितले की शिका संघटित व्हा,संघर्ष करा... पण आता याचा विचार केला तर अस वाटत की, शिकून पडणाऱ्याची संख्या खूप प्रमाणात वाढत असतानाच चित्र डोळ्यासमोर येत .तरीही त्या प्रमाणात रोजगार दिसत नाही .ह्याची मोठी शोकांतिका आहे.ह्यांचे परिणाम म्हणजे आताच्या तरुणांच्या मनात  विचार येतो की आता बास शिकायचं कुठे ?नौकरी कुठे लागती आहे .तो बग तुझा शेजारी शिकून तरी कुठे नौकरी करतो. पण आता काम, नौकरी तरी कुठे खाजकी क्षेत्रात करतोय ती पण ,कमी पगारीत आणि व्यापारी खूप राभवणारे हे व्यापारी बंधू ....बघा आजून ह्याच लग्न झालं नाही .कुठं शिकून मोटा बाधंनार आहेस .अशी नाराजी ह्या "चार भिंत च्या शिक्षणा" मुळे झालेली दिसत आहे .खूप एकाद्या ची पिळवणूक करत असताना चे चित्र डोळ्या समोर येत. आणि खुप वाईट वाटत की ,आपण शिकून काय आदर्श लावला की हा मुलगा येवढा शिकला आणि आता काय करतो ? अस  बोललं जातं आणि जे तरुण मूल सिनियर कडे पाहून म्हणतात काय शिकून दिवे लावले. सारांश असा की हे चार भींतीच्या शिक्षणात आमूलाग्र बदल झाला पाहिजे.असे नाही झाले तर ते मुलं शिकत नसताना चे चित्र डोळ्यासमोर येत आणि वाटत की हे शिक्षण खरच चार भीतीच्या बाहेर आले.. पाहिजे .शिक्षणाची Positive पणा वाढला पाहिजे अजून कुठे तरी स्किल फुल शिक्षण होण्याची  काळाची गरज पडत असतनाचे चित्र डोळ्यासमोर येत आणि वाईट ह्याच वाटत की, सरकार त्यासाठी काही  ठोस पावले उचल नसतानाच चित्र डोळ्यासमोर येत .त्यावेळेस एकच होत काय करावे आणि काही नाही .हा एकच प्रश्न डोळ्यासमोर भेडसावतो.
            त्यामुळे खर तर शिक्षण हे चार भींतीच्या खूप पुढे गेलेले दिसत.कारण चार भीतीचा जेवढ कमावतो तेवढं च तो शिकणारा कमवत असेल तर शिकणारा उगच शिकला का? पण खरं तर शिक्षण हे चार भीतीच्या बाहेरच खर आहे .कारण पुस्तकी ज्ञान खऱ्या जीवनात कोणीही फॉलो करत नाही रियली जीवनात हे मात्र नक्की आहे.
             ‎शेवट एवढच म्हणायचं आहे की देशाला स्वतंत्र होऊन 72 वर्ष झाली तरी ही आजूनही शिक्षण पध्दत बदलली नाही. ही मोठी शौकांतिका म्हणावी लागेल . काही दिवसात सुदरेल अशी ही काही चिन्ह दिसत नसतानाच चित्र डोळ्यासमोर आहेत .असो......तरी बदल घडणे गरजेचे आहे .नाही तर ह्याचा विस्फोट होण्यास जास्त काळ लागणार नाही.
*===========================*

४)सिताराम पवार, पंढरपूर.

 MSc ऍग्रीचे शिक्षण पूर्ण झाले आणि लगेच कृषिधन सिडस कंपनी त सिलेक्ट झालो. आता फील्ड वरील काम चालू आहेत. लेआऊट तयार करणे, पेरणीची तयारी, कोणती ट्रायल कुठं घ्यायची, नर व मादी ची लाइन कुठं लावायची दोन्हींमधील अंतर, F1 तेF8 घेणे, हायब्रीड प्रोड्युकॅशन, variety development व   तिच्या वेगवेगळ्या ठिकाणी ट्रायल ह्या सर्व गोष्टी समजल्या.
खरचं प्रॅक्टिकल माहिती खूप महत्त्वाची आहे.हेच खरं शिक्षण आहे
*===========================*

५)अनिल गोडबोले,सोलापूर.

शिक्षण ही एक प्रक्रिया आहे.... नवीन काहीतरी जाणुन घेणे म्हणजेच शिक्षण..
चार भिंतीत फक्त प्रक्रिया वाढवण्यासाठी मदत केली जाते आणि डिग्री दिली जाते.

बाकीचे आयुष्य जे शिकवते ते... डिग्री देत नाही पण माणूस म्हणून घडवते.

लहान मुला पासून निसर्गपर्यंत आपल्याला शिकता येईल फक्त तशी दृष्टी पाहिजे..

प्रेम करायला शाळेत शिकवत नाहीत. शिव्या द्यायला शाळा शिकवत नाही... जगायला आणि हरायला शाळा शिकवत नाही..

त्या मुळे या शाळेत पास झालेला व्यक्ती कधीच मागे पडत नाही
*===========================*

६)अमोल धावडे,अहमदनगर.

शिक्षण ही एक प्रक्रिया आहे. शिक्षण घेत असताना आपण वेगवेगळ्या प्रकारचे शिक्षण घेत असतो आपल्या कार्यक्षेत्रात जो तो शिक्षण घेत असतो परंतु शिक्षणामध्ये जे पुस्तकी ज्ञान आहे तेच आपले गुरू आपणस देत असतात.

शिक्षण घेत असताना जे त्या चार भिंतीच्या आत आपल्याला दिले जाते त्याही पलीकडे जाऊन समाजामध्ये कसे जगले पाहिजे हे शिक्षण दिले जात नाही. प्रॅक्टिकल विचार केला तर त्या चार भिंतीच्या आत दिले जाणारे शिक्षण आणि समाजामध्ये जगत असताना येणारा अनुभव याचा कुठेही ताळमेळ बसत नाही.

प्रेम करायला, आयुष्य जगायला, माणुसकी जपायला हे माणूस अनुभवातून शिकत असतो त्याला कोणत्या शिक्षणाची आवश्यकता नसते.

माझे शिक्षण सामाजिक क्षेत्रात झाले आहे. कॉलेज मध्ये असताना थेरी ज्ञान दिले जाते परंतु प्रत्यक्षात काम करत असताना वेगळा अनुभव येतो. प्रॅक्टिकल काम करत असताना समोरील व्यक्तीच्या भावना त्याची गरज तो कोणत्या अडचणीत आहे त्याला काय मदत हवी आहे या सर्व गोष्टी असतात. समोरील व्यक्तीचे इमोशन आपल्याला समजते.

सध्या मी रस्त्यावर रहाणाऱ्या मुलांसाठी काम करत आहे प्रॅक्टिकल काम करत असताना त्यांच्यासोबत वेळ घालवत असताना येणार अनुभव हा अतिशय वेगळा आहे. त्यांची गरज त्यांना काय मदत हवी या सर्व गोष्टी जाणून घेताना नवनवीन गोष्टी अनुभवण्यास मिळतात आणि हे मला कधी त्या चार भिंतीमध्ये शिकवले गेले नाही.

मला असे वाटते चार भिंतीच्या पलीकडचे ही शिक्षण माणसाला हुशार बनवत असते.
*===========================*